امروزه بازدید از آکواریوم‌های شهری یا اوشناریوم‌ها، یک فعالیت تفریحی بسیارمحبوب به‌شمارمی‌رود و درنقاط مختلف دنیا ساخت چنین آکواریوم‌هایی رو به افزایش است. حال می‌خواهیم آکواریوم‌های شهری را مورد کنکاش بیشتری قرار دهیم و ضمن آشنایی با این جاذبه دنیای مدرن و تاثیرات اجتماعی آن، موقعیت کشور خودمان را در این زمینه بررسی نماییم.

آکواریوم‌ شهری یا اوشناریوم چیست؟

آکواریوم‌ شهری یا اوشناریوم، به مجموعه‌ای ازآکواریوم‌ها، حوضچه‌ها و مخازن نمایشی ماهی‌ها و آبزیان در مقیاس بسیار بزرگ گفته می‌شود که از پدیده‌های دنیای مدرن هستند. معمولا یک آکواریوم شهری با توجه به وسعت مجموعه، صدها یا هزاران گونه مختلف از آبزیان را به نمایش می‌گذارد.

در یک دسته‌بندی کلی دراوشناریوم‌ها، پستاندران دریایی، کوسه ها و تلفیقی از گونه های خاص و عمومی به نمایش گذاشته می‌شوند. برخی از اوشناریوم‌ها گونه‌های بسیار خاص با شرایط نگهداری پیچیده را نیز به نمایش می‌گذارند، مانند آکواریوم جورجیا که کوسه نهنگ که یکی از بزرگترین گونه‌های شناخته شده اقیانوس است را در معرض تماشای عموم قرار داده است.

ساخت چنین مجموعه‌هایی با توجه به نیازهای مختلف گونه‌ها، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و با توجه به وسعت پروژه و گونه‌های موجود هزینه‌هایی بسیار متفاوت از 5 میلیون تا بیش از یک میلیارد دلار را در دنیا به خود اختصاص داده‌اند، اما علاقه فطری انسان‌ها به طبیعت اقیانوس و موجودات آن همواره موفقیت این مجموعه‌ها را در پی داشته و در اغلب موارد سرمایه گذاران را ترغیب به سرمایه گذاری در این زمینه نموده است.

 تاریخچه‌ی پیدایش این آکواریوم‌ها چیست؟

نخستین آکواریوم‌های شهری در اواسط قرن نوزده در اروپا به بهره‌برداری رسیدند و در همان ابتدا بخشی از صنعت در حال شکوفایی توریسم شدند. اولین آکواریوم شهری درماه می سال 1853 درباغ‌وحش لندن افتتاح گردید و پس ازآن در سال1856، یک آکواریوم شهری به عنوان قسمتی ازموزه بارنوم درنیویورک ساخته شد. سپس درسال 1859 باغ آبی دربوستون ومجموعه های دیگری دراروپا مثل جاردین درپاریس 1860 وبرلین 1869 وسپس براتین 1872 تاسیس گردیدند.

آکواریوم قدیمی برلین درسال 1869 شروع به کارکرد. ساختمان این آکواریوم درمرکزشهر و خارج ازفضای باغ‌وحش برلین قرارداشت. مدیر اولین آکواریوم برلین آلفردبرهم- مدیرسابق باغ‌وحش هامبورگ(1866-1863) بود و تا سال 1874 دراین پست باقی‌ماند. او بر مسائل آموزشی این محیط تاکید فراوان داشت.

این آکواریوم مانند یک غار که بخشی ازآن ازسنگ طبیعی ساخته شده طراحی شده بود که دراین غار لایه‌های مختلف پوسته زمین مشخص بود. دراین مجموعه هم‌چنین فضاهایی برای نگهداری پرندگان و استخرهای نمایش سیل وجود داشت. این آکواریوم درسه طبقه ساخته شده بود. تجهیزات ومخازن آب درطبقه هم‌کف، آکواریوم وماهی‌ها در طبقه اول و به دلیل علاقه زیاد برهم به پرندگان، لانه‌ها و قفس‌های بزرگ آنها درطبقه دوم قرارگرفته بود.

آکواریوم آرتیس داخل ساختمان ویکتوریا درباغ وحش آمستردام درسال 1882 ساخته شد و در سال 1997 مورد مرمت و بازسازی قرارگرفت. درپایان قرن نوزدهم این آکواریوم به عنوان یک مرکزهنری-تفریحی مورد توجه بود. همانطورکه درپایان قرن بیستم و پس ازمرمت نیزچنین شد. از آن دوران تا به امروز، روند ساخت این مجموعه‌ها با سرعت بالایی رو به افزایش است تا آنجا که امروزه تنها در آمریکا بیش از 100 پروژه آکواریوم فعال وجود دارد و شهری مثل پکن که بسیار شبیه به پایتخت کشور ماست دارای سه مجموعه آکواریوم شهری فعال است.

 آکواریوم‌های شهری چه مزایایی دارند؟

اوشناریوم‌ها در واقع هم محلی برای تفریح و سرگرم شدن مردم و هم مرکزی برای مطالعات و تحقیقات علمی محسوب می‌شوند. تعدادی ازاوشناریوم‌ها با برنامه‌های تحقیقاتی و آموزشی دانشگاهها، ایستگاه‌های بیولوژیکی وموسسات دریایی درارتباط هستند. این امر هم در گسترش علوم‌دریایی و زیست‌محیطی موثر بوده و هم محیطی را برای پژوهشگران جوان و علاقمند به این موضوعات فراهم می‌آورد. علاوه بر این، وجود چنین آکواریوم‌های عظیمی درهر کشور، رقابت در بازار توریسم را امکان‌پذیر می‌سازد.

بسیاری از اوشناریوم‌ها از تمام ظرفیتهای وال‌ها و دلفین‌ها برای یادگیری استفاده می‌کنند که به این ترتیب برنامه‌های سرگرم‌کننده ویژه‌ای را برای عموم به نمایش می‌گذارند. این برنامه‌ها می‌تواند در قالب اجرای برنامه‌های نمایشی از حیوانات آموزش‌دیده و یا برنامه‌های تعاملی که شامل تماس مستقیم تماشاچیان با حیوانات است، باشد. این قبیل برنامه‌ها، هرساله تعداد زیادی توریست از سراسر دنیا را به کشورهای مزبور کشانده و مجموعه‌های اوشناریوم، امروزه یکی از جاذبه های توریستی پذیرفته شده در سرتاسر جهان می‌باشند.

آکواریوم بزرگ جورجیا در سال بازگشایی خود، میزبان 3 میلیون بازدیدکننده بود. همچنین این آکواریوم 220 شغل تمام‌وقت و 150 شغل پاره‌وقت ایجاد کرد. باید گفت درآمدسالیانه این آکواریم 250 میلیون دلاراست. هرساله تعدادی از کشورهای دور و نزدیک اقدام به ساخت و راه‌اندازی چنین پروژه‌هایی می کنند؛ به‌طوری‌که در حال حاضر کشورامارات، دومین دارنده‌ی آکواریوم بزرگ دنیا و کشور ترکیه پنجمین کشور دارنده آکواریوم های بزرگ دنیا است.

از آنجا که توریسم یکی از قطب‌های مهم در توسعه و رونق اقتصادی در هر کشوری است، کشورهای همسایه با علم به این مطلب از تمام قابلیت‌های موجود نهایت بهره‌برداری را می‌کنند. این در حالیست که در ایران با وجود دو دریا در شمال و جنوب کشور و وجود گونه های بومی بسیار زیبا برای نمایش عموم و نیز خودکفایی در زمینه طراحی، ساخت و بهره‌برداری از چنین مجموعه‌هایی، هنوز هیچ آکواریوم شهری در کشور وجود ندارد و تهران نیز تنها کلان شهر دنیاست که از داشتن آکواریوم شهری محروم است.

برای آشنایی بیشتر در ذیل 5 پروژه آکواریوم شهری به عنوان نمونه تشریح شده است:
 
آکواریوم جورجیا


آکواریوم جورجیا واقع شده درایالت آتلانتا در آمریکا بزرگترین آکواریوم آبی دنیا است و از جاذبه های توریستی ایالت آتلانتا به حساب می آید. ظرفیت این آکواریوم بیش از 8.5 میلیون گالن آب می‌باشد که زیستگاه بیش از 120 هزارجانداراز 500 گونه ونژادمختلف است. این آکواریوم برای اولین باردرسال 2005 برای بازدید عموم افتتاح شد و تا سال 2009 بیش از 10 میلیون بازدیدکننده داشته است. آکواریوم جورجیا حیوانات نادری راکه تنهادر چند آکواریوم جهان وجود دارند به نمایش میگذارد.

این آکواریوم ازپنج گالری تشکیل شده است که شامل گالری جورجیا، گالری رودخانه، گالری آبهای سرد، گالری اقیانوس وگالری استوایی میباشد. یکی ازجاذبه های این آکواریوم تونل 30 متری گالری اقیانوس است. درسال 2008 مسئولان این آکواریوم طرحی رابه نام "شنا با غولهای زیر آب" اجراکردند که در آن در هر نوبت 8 نفرمی‌توانستند به کمک غواصان خبره با نهنگ‌ها و کوسه‌های عظیم‌الجثه شناکنند. این طرح به شدت مورد استقبال بازدیدکنندگان قرار گرفت.

آکواریوم مرکز خرید دبی



دبی مال یا مرکز خرید دبی، یکی از برگترین مرکز خریدهای جهان، بخشی از مجموعه‌ی 20 میلیارد دلاری برج دبی است. بخش میانی این مرکز خرید، آکواریوم عظیم آن باظرفیت نگهداری 10 میلیون لیتر (2.64میلیون گالن) آب قرار دارد. این آکواریوم دارای بیش از33000حیوان زنده از جمله بیش از 400 کوسه و سفره‌ماهی است و همچنین رکورد جهانی گینس را برای "بزرگترین پانل اکریلیک" جهان به دست آورده است. اندازه این پانل 8.3 در 32.88 مترو ضخامت آن 75 سانتیمتر است.
 
آکواریوم اوکیناوا چورامی



این آکواریوم در پارک اوشن اکسپو در ژاپن واقع شده و در سال 2002 افتتاح شده است. تانک اصلی آکواریوم، به نام دریای کوروشیو، محتوی 7،5 میلیون لیترآب( 1.98میلیون گالن) و دارای ویژگیهای یک پانل شیشه ای آکریلکی با اندازه‌های 8.2 در22.5 مترو باضخامت 60 سانتیمتر است.
 
اوشنوگرافیک


مجتمع دریایی اوشنوگرافیک که درآن زیستگاه‌های مختلف دریایی نشان داده است. این آکواریوم داخل یک مجموعه شناخته شده به عنوان شهر هنر و علوم درشهر والنسیای اسپانیا قرار دارد. اوشنوگرافیک دارای بزرگترین مخزن آکواریوم دراروپااست و بیش از 45000موجود دریایی را در خود جای داده است. این آکواریوم با 7 میلیون لیتر (1.85میلیون گالن) آب پرشده است.
 
آکواریوم پکن


آکواريوم پکن که در حال حاضر بزرگترين آکواريوم دور از دريا در جهان مي باشد، در کرانه شمالي رود چانگ و در باغ وحش پکن قرار گرفته است. مساحت زمين اين آکواريوم120000 متر مربع و بناي آن42000 متر مربع مي باشد و مجموعه کاملي از موجودات دريايــي جهت بازديد عموم و فعاليت هاي تحقيقاتي را داراست. شکل معماري خارجي اين مجموعه منحصر به فرد به شکل يک صدف عظيم مي باشد.

آکواريوم پکن نشان AAAA را در جاذبه هاي ملي چين و همچنين يازدهمين نشان جام شهر ممنوعه را به عنوان يکي از نقاط عطف مدرن و جاذب توريست از شهرداري و اداره توريست و گردشگري پکن دريافت نموده است. از ابتداي افتتاح آن در مارس 1999 تا کنون بيش از 12 ميليون توريست از سر تا سر دنيا از اين مجموعه ديدن نموده اند.

آکواريوم پکن همچنين به يک مرکز آموزشی براي بسياري از امور مربوط به اکوسيستم درياها تبدیل گرديده است و بسياري از موسسات دانشگاهي جهت تحقيقات خود بر روي موجودات دريايي و يا يافتن روش هاي تکثير مصنوعي آن‌ها از اين مجموعه استفاده نموده و سالانه بيش از 200 طرح تحقيقاتي در اين مجموعه به انجام مي‌رسد.
 
این مجموعه ها علاوه بر ایجاد جاذبه‌های توریستی در این کشورها، سالانه میلیون‌ها دلار درآمدزایی دارند. به امید اینکه روزی در ایران نیز چنین پروژه‌هایی به انجام رسیده و شاهد شکوفایی بیش از پیش در این زمینه در کشور عزیزمان باشیم.